Εκκολπώματα Εντέρου

Τι είναι τα εκκολπώματα εντέρου;

Τα εκκολπώματα εντέρου αποτελούν μικρές σφαιρικές προεκβολές (σαν μικρές « φούσκες») στην εξωτερική πλευρά του τοιχώματος του παχέος εντέρου. Αυτοί οι σχηματισμοί είναι προβολές του βλεννογόνου και του υποβλεννογόνιου χιτώνα (των εσωτερικών στιβάδας από το τοίχωμα του παχεός εντέρου δηλαδή) προς τα έξω διαμέσου αδύναμων σημείων στο υπόλοιπο εντερικό τοίχωμα (μυϊκές στιβάδες και ορογόνος).

Πρόκειται, λοιπόν, για ψευδή εκκολπώματα, καθώς δεν αποτελούνται από όλες τις στιβάδες του εντερικού τοιχώματος αλλά μόνο από τον βλεννογόνο. Συνήθως είναι πολλαπλά και εντοπίζονται κυρίως στο κατιόν και το ορθοσιμοειδές κόλο (90%). Εκκολπώματα μπορούν να εμφανιστούν και στη δεξιό τμήμα του παχέος εντέρου (τυφλό και ανιόν) αλλά πρόκειται για αληθή εκκολπώματα (με όλες τις στιβάδες του εντερικού τοιχώματος), αν κι αυτό παρατηρείται συνηθέστερα σε Ανατολικές χώρες.

Εκκολπώματα

Ποιά είναι τα συμπτώματα για τα εκκολπώματα εντέρου;

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν εκκολπώματα στο έντερό τους και το ανακαλύπτουν τυχαία όταν υποβάλλονται σε κολοσκόπηση ή και αξονική τομογραφία για κάποια άλλη αιτία. Αυτοί έχουν ασυμπτωματική εκκολπωμάτωση. Ένα ποσοστό περίπου 20-25% των ατόμων με εκκολπωμάτωση θα εμφανίσουν συμπτώματα και επιπλοκές, αναπτύσσοντας δηλαδή εκκολπωματική νόσο. Τέτοια συμπτώματα συνήθως είναι ο μετεωρισμός («φούσκωμα») της κοιλιάς, ο πόνος στο αριστερό κάτω τμήμα αυτής και η αλλαγή του τύπου και της σύστασης των κενώσεων.

Όλα αυτά είναι απότοκα μικροφλεγμονών που συμβαίνουν στα εκκολπώματα καθώς εκεί παραμένουν υπολείμματα τροφών και υπεραναπτύσσονται μικρόβια. Μπορεί να υπάρχει αιμορραγία από εκκόλπωμα (πιθανότητα 5%) λόγω ρήξης κάποιου αγγείου, που ενίοτε είναι αρκετά σοβαρή.

Αν η φλεγμονή του εκκολπώματος (οξεία εκκολπωματίτιδα) είναι βαριά τότε υπάρχει κίνδυνος ρήξης του εκκολπώματος και διασποράς εντερικού περιεχομένου στην περιτοναϊκή κοιλότητα, οδηγώντας σε τοπική περιτονίτιδα-ενδοκοιλιακό απόστημα ή γενικευμένη περιτονίτιδα.

Ο ασθενής νιώθει έντονο και συνεχή κοιλιακό πόνο, έχει πυρετό και όψη πάσχοντος. Αν δεν συμβεί περιτονίτιδα, τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια φλεγμονών στο παχύ έντερο τελικά δημιουργούν στενώσεις και διαταραχή των κενώσεων (χρόνια εκκολπωματίτιδα).

Ποιά είναι τα αίτια για τα εκκολπώματα εντέρου;

Υπολογίζεται ότι το 60% τουλάχιστον των ανθρώπων ηλικίας πάνω από τα 60 έτη έχουν εκκολπώματα. Η ακριβής αιτιολογία της πάθησης δεν έχει γίνει ακόμα πλήρως γνωστή. Φαίνεται ότι εμπλέκονται παράγοντες όπως η διατροφή του ατόμου (δίαιτα χωρίς πολλές φυτικές ίνες), τα μικρόβια που φυσιολογικά εδράζουν στο παχύ έντερο, η ανατομία και η κινητικότητα του εντέρου, γενετικοί παράγοντες κ.α.

Πώς γίνεται η διάγνωση για τα εκκολπώματα εντέρου;

Συνήθως η διάγνωση γίνεται στα πλαίσια ελέγχου του παχέος εντέρου για κάποια άλλη αιτία, αφού τα εκκολπώματα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν προκαλούν συμπωματολογία. Εξέταση εκλογής είναι η κολοσκόπηση, όπου βλέπουμε άμεσα τα σημεία (σαν μικρές τρύπες στο εντερικό τοίχωμα) όπου ο βλεννογόνος και ο υποβλεννογόνιος χιτώνας προπίπτουν προς τα έξω.

Αν υπάρχει αιμορραγία από κάποιο εκκόλπωμα μπορεί επίσης να διαγνωστεί με την εξέταση αυτή. Δεν θα πρέπει, όμως, να πραγματοποιείται όταν υπάρχει υποψία εκκολπωματίτιδας, αφού με την εμφύσηση αέρα στο έντερο κατά τη διάρκεια της εξέτασης υπάρχει ο κίνδυνος ιατρογενούς ρήξης του και περιτονίτιδας. Πρέπει να έχουν μεσολαβήσει τουλάχιστον 6-8 εβδομάδες από την πλήρη ίαση του επεισοδίου φλεγμονής προκειμένου να πραγματοποιηθεί η κολοσκόπηση.

Η αξονική τομογραφία κοιλίας είναι μια εξέταση που αναδεικνύει σαφώς τα εκκολπώματα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και στην οξεία φάση της φλεγμονής, δίνοντάς μας πολύτιμες πληροφορίες για τον βαθμό και την έκταση της φλεγμονής, την παρουσία αποστήματος ή περιτονίτιδας, διευκολύνοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων.

Το υπερηχοτομογράφημα χρησιμοποιείται αλλά όχι συχνά στην αξιολόγηση της οξείας εκκολπωματίτιδας, όπως και η μαγνητική τομογραφία. Τέλος, στην οξεία φλεγμονή αναμένεται οι αιματολογικές εξετάσεις να είναι επηρεασμένες, με αύξηση των αριθμού των ολικών λευκών αιμοσφαιρίων (και υπεροχή των ουδετερόφιλων πολυμορφοπύρηνων) καθώς και των δεικτών φλεγμονής (TKE και CRP).

Πώς θεραπεύονται – αντιμετωπίζονται τα εκκολπώματα εντέρου;

Η ασυμπτωματική εκκολπωμάτωση δεν απαιτεί ειδική θεραπεία, αλλά δίαιτα με πολλές φυτικές ίνες, έλεγχο του σωματικού βάρους και αποφυγή καπνίσματος-αλκοόλ προκειμένου να αποτρέπεται η εμφάνιση φλεγμονών. Εφ’ όσον τα εκκολπώματα φλεγμαίνουν, η θεραπεία εξαρτάται από το είδος και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων. Επί αιμορραγίας από τον πρωκτό πραγματοποιείται επείγουσα κολοσκόπηση ώστε να εντοπιστεί το σημείο της αιμορραγίας κι αν είναι δυνατόν να ελεγχθεί επί τόπου.

Σε διαφορετική περίπτωση θα απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση με εκτομή του πάσχοντος τμήματος. Αν υπάρχει φλεγμονή, η θεραπεία εξαρτάται από την σοβαρότητα και την έκταση της φλεγμονής, στον καθορισμό της οποίας παίζει σημαντικό ρόλο και η αξονική τομογραφία (ταξινόμηση Hinchey). Η οξεία φλεγμονή χωρίς επιπλοκές (π.χ. διάτρηση εντέρου) μπορεί να αντιμετωπιστεί σε εξωνοσοκομειακή βάση με αντιβιοτική αγωγή και λήψη υδρικής δίαιτας. Σοβαρότερες φλεγμονές με μικρορρήξεις και μικρά αποστήματα απαιτούν εισαγωγή στο νοσοκομείο και λήψη ενδοφλέβιας αντιβίωσης.

Ένα πιο μεγάλο απόστημα από την τοπική ρήξη του εντέρου θα χρειαστεί παροχέτευση υπό ακτινολογική καθοδήγηση (συνηθέστερα CT). Αν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στην συντηρητική αγωγή ή έχει διάχυτη περιτονίτιδα, τότε απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Το είδος της επέμβασης εξαρτάται από την έκταση της περιτονίτιδας και τα πιθανά συνοδά νοσήματα του ασθενούς.

Παλιότερα ήταν κανόνας η επέμβαση Hartmann, η εκτομή δηλαδή του τμήματος του εντέρου με τα εκκολπώματα και τη φλεγμονή και η εξωτερίκευση του εγγύς εντερικού υπολείμματος στο δέρμα με τη μορφή «παρά φύση» έδρας. Σήμερα, συστήνεται η εκτομή του πάσχοντος τμήματος και η ταυτόχρονη αποκατάσταση της συνέχειας του παχέος εντέρου, καθ’ ότι έτσι αποφεύγεται η ανάγκη για δεύτερο χειρουργείο και μειώνεται η συνολική νοσηρότητα.

Συχνές ερωτήσεις/απαντήσεις σχετικά με τα εκκολπώματα εντέρου

Υπάρχει ειδική διατροφή ή δίαιτα για τα εκκολπώματα;

Για την εμφάνιση των εκκολπωμάτων έχει ενοχοποιηθεί η διατροφή που είναι πτωχή σε φυτικές ίνες, η κατανάλωση αλκοόλ, η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή. Μια δίαιτα με πολλά φρούτα και λαχανικά, ψωμί και ζυμαρικά ολικής άλεσης και γενικά διατροφή που περιλαμβάνει τουλάχιστον 20-25g φυτικές ίνες καθημερινά θεωρούνται ότι μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών σε όσους έχουν εκκολπωμάτωση.

Τα προβιοτικά για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων δεν έχουν αποδειχθεί επωφελή σε κλινικές μελέτες.

Αισθάνεται κανείς πόνο από τα εκκολπώματα;

Η παρουσία εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο δεν γίνεται συνήθως αντιληπτή από το άτομο. Όταν κάποιο/κάποια από τα εκκολπώματα αρχίσουν να φλεγμαίνουν τότε η νόσος γίνεται συμπωματική και εκδηλώνεται και με πόνο στο σημείο που πάσχει.

Γενικός Χειρουργός Γ. Κ. Γεωργίου

Γενικός Χειρουργός Δρ. Γιώργος Κ. Γεωργίου


Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Master Χειρουργικής Ήπατος – Χοληφόρων – Παγκρέατος