28 Ιαν Γιατί έχουμε αιμορροΐδες;
Οι αιμορροΐδες είναι 3 φυσιολογικοί ανατομικοί σχηματισμοί που βρίσκονται στο τελικό τμήμα του παχέος εντέρου (ορθό), ακριβώς πάνω από το σύμπλεγμα των σφιγκτήρων (έσω και έξω σφιγκτήρας). Αποτελούνται από ένα πλούσιο αγγειακό δίκτυο μαζί με ίνες υποστηρικτικού συνδετικού ιστού που καλύπτονται από τον βλεννογόνο του εντέρου.
Συμμετέχουν στην εγκράτεια των αερίων και των κοπράνων, καθώς ο ρόλος τους είναι να γεμίζουν με αίμα, να διογκώνονται και να φράσσουν την έξοδο στο περιεχόμενο του εντέρου, συμπληρώνοντας τον σφιγκτηριακό μηχανισμό όταν το άτομο είναι δραστήριο (ευθύνονται για την εγκράτεια σε ποσοστό 15%). Αντιθέτως, κατά την αφόδευση, καθώς χαλαρώνουν οι σφιγκτήρες και ευθειάζεται το τελικό τμήμα του εντέρου, οι αιμορροΐδες πάλι φουσκώνουν με επιπλέον αίμα ώστε να συμβάλλουν στην πλήρη και εύρυθμη κένωση του εντέρου. Αιμορροΐδες, λοιπόν, έχουμε όλοι οι άνθρωποι γιατί τις χρειαζόμαστε.
Αυτό που δεν χρειαζόμαστε είναι η παθολογική μορφή των αιμορροΐδων (αιμορροϊδοπάθεια) και τα συμπτώματα που μας ταλαιπωρούν από αυτήν την κατάσταση: αιμορραγία, πόνος, κνησμός, αίσθηση καψίματος. Κι αυτό συμβαίνει όταν οι αιμορροϊδικοί όζοι παραμένουν συνεχώς διογκωμένοι, γεμάτοι με αίμα, χωρίς να επανέρχονται δηλαδή στο φυσιολογικό τους μέγεθος τις ώρες που το άτομο δεν ασκεί πίεση στους σφιγκτήρες του λόγω ορθοστασίας, άρσης βάρους, αφόδευσης κ.α.
Πέρα από την γενετική προδιάθεση για εμφάνιση της αιμορροϊδικής νόσου, ορισμένες καταστάσεις και πρακτικές οδηγούν στην παθολογικά αυξημένη ροή του αίματος εντός των αιμορροϊδικών όζων, όπως έχει δειχθεί με μελέτες της αιματικής ροής στα αγγεία της περιοχής (hyperperfusion theory). Ο μη φυσιολογικός τόνος του τριχοειδικού δικτύου των αιμορροΐδων οδηγεί σε εξοίδηση και διόγκωσή τους. Συνέπεια αυτού είναι ο βλεννογόνος του εντέρου που τις καλύπτει να λεπταίνει και να είναι πιο εύκολο να τραυματιστεί κατά τη διέλευση των κοπράνων, με συνέπεια την αιμορραγία.
Επιπλέον, η συνεχής πίεση στο εσωτερικό του εντέρου οδηγεί στην χαλάρωση του συνδετικού ιστού (Treitz’s muscle) και των συνδέσμων (Park’s ligament) που συγκρατούν τις αιμορροΐδες στη φυσιολογική τους θέση εντός του εντέρου, με αποτέλεσμα την πρόπτωση. Έτσι, οι διογκωμένοι και «χαλαρωμένοι» όζοι αρχίζουν να προβάλλουν εκτός του πρωκτού, οδηγώντας σε μια σειρά από συμπτώματα όπως το αίσθημα καψίματος και ο κνησμός (φαγούρα). Κι ενώ στην αρχή οι προπίπτοντες όζοι επιστρέφουν αυτόματα στη θέση τους (αιμορροΐδες β’ βαθμού), σε μεταγενέστερα στάδια χρειάζεται το άτομο να πιέζει τους όζους προς τα μέσα για να τους επαναφέρει (γ’ βαθμού). Συχνά δε, σε άτομα άνω των 50 ετών κυρίως, συνυπάρχει και πρόπτωση του βλεννογόνου του εντέρου, γεγονός που επιδεινώνει την κατάσταση.
Όταν οι αιμορροΐδες είναι συνεχώς έξω από τον πρωκτό (δ’ βαθμός), οι σφιγκτήρες δεν κλείνουν σωστά με αποτέλεσμα διαβροχή του εσώρουχου με ακαθαρσίες και περαιτέρω κνησμό. Τέλος, η μικροσκοπική εξέταση των αιμορροΐδων έχει δείξει ότι επισυμβαίνουν διάφορες αλλοιώσεις χρόνιας φλεγμονής, όπως πιστοποιείται από την παρουσία φλεγμονωδών κυττάρων και νεόπλαστων αγγείων.
Η παθολογία των αιμορροΐδων δεν προκύπτει από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά είναι μια προοδευτική και εξελισσόμενη κατάσταση. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά, αλλά λόγω φόβου, άγνοιας ή ακόμα και ντροπής ο ασθενής δεν αναζητεί ιατρική συμβουλή. Κι όμως, εκεί είναι το σημείο-κλειδί για να αποφύγουμε την επιδείνωση, καθώς με τις κατάλληλες οδηγίες θα μπορούσε η αιμορροϊδική νόσος να μην εξελιχθεί περαιτέρω και να παραμείνει σε αυτό το αρχικό ήπιο στάδιο, αν όχι και να υποστρέψει πλήρως.
Πέραν των διατροφικών συμβουλών (δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες και επαρκής πρόσληψη νερού, αποχή απ’ το αλκοόλ και τα καυτερά φαγητά), ο εξειδικευμένος γιατρός μπορεί με βάση το ιστορικό και την κλινική εικόνα να μας επιστήσει την προσοχή σε ορισμένες συνήθειες και πρακτικές που ενδεχομένως να «ταλαιπωρούν» τις αιμορροΐδες μας, όπως:
- Παρατεταμένη ορθοστασία
- Άρση σημαντικού βάρους συχνά (π.χ. γυμναστήριο)
- Παρατεταμένη παραμονή στην λεκάνη της τουαλέτας, δηλαδή άνω του 5λεπτου
- Υπερβολική πίεση του εντέρου κατά την αφόδευση
- Αναστολή πραγματοποίησης κένωσης για κοινωνικούς π.χ. λόγους
Γίνεται, λοιπό, αντιληπτό ότι η παθοφυσιολογία της αιμορροϊδοπάθειας είναι πολυπαραγοντική και διαφορετικοί παράγοντες μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνισή της στον κάθε ασθενή. Η αναγνώριση αυτών των παραγόντων κατά τη λήψη του ιστορικού από τον εξειδικευμένο ιατρό μπορεί να οδηγήσει στις κατάλληλες αλλαγές στη ζωή του ατόμου (lifestyle modifications) ώστε να ανασχεθεί η εξέλιξη και επιδείνωση της αιμορροϊδικής νόσου.
Ακόμα, όμως, και στην περίπτωση που τα συντηρητικά-μη επεμβατικά μέτρα δεν βελτιώσουν την κατάσταση και απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση, η σωστή αξιολόγηση της κατάστασης θα επιτρέψει την εξατομίκευση της θεραπείας ώστε να έχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα για τον κάθε ασθενή.